Η αμερικανική εξωτερική πολιτική βρίσκεται το τελευταίο διάστημα ενώπιον ουσιαστικών διλημμάτων που αφορούν την προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπως επίσης και της εικόνας της ως χώρας που προασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.
Αδιαμφισβήτητα ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Barack Obama δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες στον αραβικό κόσμο ιδιαίτερα μετά την ομιλία που εκφώνησε από το Κάϊρο, φιλοξενούμενος του πρώην συμμάχου και νυν καταπιεστή Hosni Mubarak. Πράγματι, οι ηγεσίες των αραβικών κρατών αδημονούσαν για αυτή την αλλαγή, καθώς η διακυβέρνηση του George W. Bush τους έφερε συχνά σε δύσκολη θέση, αποκλίνοντας θεαματικά από τις απόψεις των πολιτών τους.
Η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο εκδημοκρατισμός, η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών και η οικοδόμηση ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους συγκαταλέγονται μεταξύ των στόχων της ατζέντας Obama. Σε πολλούς η ομιλία-ορόσημο στο Κάϊρο δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες, ενώ σε άλλους υπενθύμισε το άδοξο τέλος του δόγματος Carter, ο οποίος επίσης επιχείρησε να παρουσιάσει μια αμερικανική εξωτερική πολιτική με περισσότερο "ανθρώπινο" πρόσωπο, εν μέσω μάλιστα του Ψυχρού πολέμου, μακριά από πραγματιστικούς υπολογισμούς και ανίερες συμμαχίες.
Το μεγαλύτερο δίλημμα που αντιμετωπίζει η αμερικανική εξωτερική πολιτική αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έγκειται στην ενεργό ή μη στήριξη των αραβικών εξεγέρσεων, ή διαφορετικά στην επιλογή μεταξύ τάξης/σταθερότητας-αλλαγής/εκδημοκρατισμού. Αναμφίβολα, οι Αμερικανοί ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς ναι μεν ο Assad, ο Saleh και ο Mubarak είναι δικτάτορες, από την άλλη όμως αποτελούν εγγύηση αναφορικά με τη διατήρηση του status quo,ενώ συνεργάζονται πρόθυμα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Στην περίπτωση της Αιγύπτου, η αμερικανική διοίκηση "σύρθηκε" μάλλον από τα γεγονότα, καθώς πιάστηκε εξ απίνης. Η διγλωσσία των πρώτων ημερών υποδήλωνε ξεκάθαρα τη σαστιμάρα της πολιτικής ηγεσίας, ενώ η εν τέλει υποστήριξη των διαδηλωτών παρουσιάστηκε ως συμβατή με τις εξαγγελίες Obama. Η κριτική που ασκείται στον Obama από τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σχετικά με την επιλογή απομάκρυνσης του Mubarak είναι δηλωτική των δυσκολιών, που αντιμετωπίζει η μοναδική υπερδύναμη.
Παράλληλα, η αμφισημία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έγινε εμφανής και στο Μπαχρέϊν, όπου ενώ οι εκπρόσωποι των Η.Π.Α. έδειξαν συμπάθεια ως προς τα αιτήματα των Σιιτών διαδηλωτών, εντούτοις δε μίλησαν σε καμία περίπτωση για απομάκρυνση της δυναστείας Khalifa και την αλλαγή καθεστώτος, όπως έγινε με την περίπτωση Μπεν Άλι στην Τυνησία. Η χώρα αποτελεί άλλωστε έδρα του αμερικανικού στόλου στην περιοχή του Περσικού κόλπου, ενώ οι Σιίτες θεωρούνται φίλα προσκείμενοι προς το Ιράν.
Στη Λιβύη, οι Αμερικανοί φαίνεται να μην ενδιαφέρονται να εμπλακούν ουσιαστικά, καθώς αφ' ενός η χώρα παρουσιάζει μικρό ενδιαφέρον στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του αμερικανικού επιτελείου, αφ' ετέρου μια αμερικανική εμπλοκή δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των Αμερικανών ψηφοφόρων, την ώρα μάλιστα που στο Αφγανιστάν τα πράγματα μόνο ευοίωνα δεν είναι, ενώ στο Ιράκ εντείνονται οι διαπραγματεύσεις για το μελλοντικό καθεστώς που θα διέπει τις αμερικανικές δυνάμεις στη χώρα.
Επίσης, η διαφαινόμενη απομάκρυνση του Saleh προκαλεί πανικό στη CIA και στις υπόλοιπες υπηρεσίες ασφαλείας. Η Υεμένη χαρακτηρίζεται ως "αποτυχημένο κράτος" (failed state), όπου έχει βρει ασφαλές καταφύγιο η αλ Κάιντα. Ο βομβαρδισμός θέσεων της οργάνωσης με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά το πακιστανικό πρότυπο, αποτελεί ασφαλώς παραβίαση της κυριαρχίας της χώρας, αλλά και ένδειξη των αγαστών σχέσεων Η.Π.Α.-Saleh. Ο τελευταίος μάλιστα κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες να διατηρήσει τις επιχειρήσεις αυτές κρυφές, καθώς είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσαν τη μήνη των συντηρητικών κύκλων της χώρας.
Οι Συμπληγάδες, τέλος, της Δαμασκού αποτελούν το σημείο καμπής και ύστατης δοκιμασίας για την Washington. Από τη μια ένας ηγέτης, ο οποίος καταπνίγει στο αίμα την εξέγερση του λαού του, από την άλλη όμως ένας χρήσιμος, πραγματιστής αντι-αμερικανός, ο οποίος κρατάει στα χέρια του τα κλειδιά για τις περισσότερες περιφερειακές διενέξεις που ταλαιπωρούν την περιοχή. Από τη μια ένας στρατηγικός εταίρος της Τεχεράνης, από την άλλη όμως ένας προβλέψιμος ηγέτης και συνάμα εχθρός του ισλαμιστικού εξτρεμισμού.
Οι ισορροπίες και οι συσχετισμοί μεταβάλλονται ταχύτατα και η αμερικανική ηγεσία καλείται να επιδείξει τις ικανότητες του πολυμήχανου Οδυσσέα.. συμβιβάζοντας στρατηγικές επιδιώξεις, ιδεαλιστικές διακηρύξεις και ανησυχίες συμμάχων.
Αδιαμφισβήτητα ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Barack Obama δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες στον αραβικό κόσμο ιδιαίτερα μετά την ομιλία που εκφώνησε από το Κάϊρο, φιλοξενούμενος του πρώην συμμάχου και νυν καταπιεστή Hosni Mubarak. Πράγματι, οι ηγεσίες των αραβικών κρατών αδημονούσαν για αυτή την αλλαγή, καθώς η διακυβέρνηση του George W. Bush τους έφερε συχνά σε δύσκολη θέση, αποκλίνοντας θεαματικά από τις απόψεις των πολιτών τους.
Η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο εκδημοκρατισμός, η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών και η οικοδόμηση ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους συγκαταλέγονται μεταξύ των στόχων της ατζέντας Obama. Σε πολλούς η ομιλία-ορόσημο στο Κάϊρο δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες, ενώ σε άλλους υπενθύμισε το άδοξο τέλος του δόγματος Carter, ο οποίος επίσης επιχείρησε να παρουσιάσει μια αμερικανική εξωτερική πολιτική με περισσότερο "ανθρώπινο" πρόσωπο, εν μέσω μάλιστα του Ψυχρού πολέμου, μακριά από πραγματιστικούς υπολογισμούς και ανίερες συμμαχίες.
Το μεγαλύτερο δίλημμα που αντιμετωπίζει η αμερικανική εξωτερική πολιτική αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έγκειται στην ενεργό ή μη στήριξη των αραβικών εξεγέρσεων, ή διαφορετικά στην επιλογή μεταξύ τάξης/σταθερότητας-αλλαγής/εκδημοκρατισμού. Αναμφίβολα, οι Αμερικανοί ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς ναι μεν ο Assad, ο Saleh και ο Mubarak είναι δικτάτορες, από την άλλη όμως αποτελούν εγγύηση αναφορικά με τη διατήρηση του status quo,ενώ συνεργάζονται πρόθυμα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Στην περίπτωση της Αιγύπτου, η αμερικανική διοίκηση "σύρθηκε" μάλλον από τα γεγονότα, καθώς πιάστηκε εξ απίνης. Η διγλωσσία των πρώτων ημερών υποδήλωνε ξεκάθαρα τη σαστιμάρα της πολιτικής ηγεσίας, ενώ η εν τέλει υποστήριξη των διαδηλωτών παρουσιάστηκε ως συμβατή με τις εξαγγελίες Obama. Η κριτική που ασκείται στον Obama από τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σχετικά με την επιλογή απομάκρυνσης του Mubarak είναι δηλωτική των δυσκολιών, που αντιμετωπίζει η μοναδική υπερδύναμη.
Παράλληλα, η αμφισημία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έγινε εμφανής και στο Μπαχρέϊν, όπου ενώ οι εκπρόσωποι των Η.Π.Α. έδειξαν συμπάθεια ως προς τα αιτήματα των Σιιτών διαδηλωτών, εντούτοις δε μίλησαν σε καμία περίπτωση για απομάκρυνση της δυναστείας Khalifa και την αλλαγή καθεστώτος, όπως έγινε με την περίπτωση Μπεν Άλι στην Τυνησία. Η χώρα αποτελεί άλλωστε έδρα του αμερικανικού στόλου στην περιοχή του Περσικού κόλπου, ενώ οι Σιίτες θεωρούνται φίλα προσκείμενοι προς το Ιράν.
Στη Λιβύη, οι Αμερικανοί φαίνεται να μην ενδιαφέρονται να εμπλακούν ουσιαστικά, καθώς αφ' ενός η χώρα παρουσιάζει μικρό ενδιαφέρον στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του αμερικανικού επιτελείου, αφ' ετέρου μια αμερικανική εμπλοκή δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των Αμερικανών ψηφοφόρων, την ώρα μάλιστα που στο Αφγανιστάν τα πράγματα μόνο ευοίωνα δεν είναι, ενώ στο Ιράκ εντείνονται οι διαπραγματεύσεις για το μελλοντικό καθεστώς που θα διέπει τις αμερικανικές δυνάμεις στη χώρα.
Επίσης, η διαφαινόμενη απομάκρυνση του Saleh προκαλεί πανικό στη CIA και στις υπόλοιπες υπηρεσίες ασφαλείας. Η Υεμένη χαρακτηρίζεται ως "αποτυχημένο κράτος" (failed state), όπου έχει βρει ασφαλές καταφύγιο η αλ Κάιντα. Ο βομβαρδισμός θέσεων της οργάνωσης με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά το πακιστανικό πρότυπο, αποτελεί ασφαλώς παραβίαση της κυριαρχίας της χώρας, αλλά και ένδειξη των αγαστών σχέσεων Η.Π.Α.-Saleh. Ο τελευταίος μάλιστα κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες να διατηρήσει τις επιχειρήσεις αυτές κρυφές, καθώς είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσαν τη μήνη των συντηρητικών κύκλων της χώρας.
Οι Συμπληγάδες, τέλος, της Δαμασκού αποτελούν το σημείο καμπής και ύστατης δοκιμασίας για την Washington. Από τη μια ένας ηγέτης, ο οποίος καταπνίγει στο αίμα την εξέγερση του λαού του, από την άλλη όμως ένας χρήσιμος, πραγματιστής αντι-αμερικανός, ο οποίος κρατάει στα χέρια του τα κλειδιά για τις περισσότερες περιφερειακές διενέξεις που ταλαιπωρούν την περιοχή. Από τη μια ένας στρατηγικός εταίρος της Τεχεράνης, από την άλλη όμως ένας προβλέψιμος ηγέτης και συνάμα εχθρός του ισλαμιστικού εξτρεμισμού.
Οι ισορροπίες και οι συσχετισμοί μεταβάλλονται ταχύτατα και η αμερικανική ηγεσία καλείται να επιδείξει τις ικανότητες του πολυμήχανου Οδυσσέα.. συμβιβάζοντας στρατηγικές επιδιώξεις, ιδεαλιστικές διακηρύξεις και ανησυχίες συμμάχων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου