Περί τρομοκρατίας ο λόγος

Αναμφισβήτητα το γεγονός της εβδομάδας, ίσως και του μήνα, ήταν ο θάνατος του νο.1 καταζητούμενου τρομοκράτη, Osama bin Laden, γεγονός το οποίο επισκίασε τις εξελίξεις σε Λιβύη και Συρία. Στις Η.Π.Α. το τέλος του ηγέτη της al-Qaeda πανηγυρίστηκε έξαλλα, ενώ στο μουσουλμανικό κόσμο οι αντιδράσεις είναι μάλλον συγκεχυμένες με άλλους να τονίζουν τη δράση του Laden ως προσβλητική για το Ισλάμ ως θρησκείας της συνύπαρξης και της ανεκτικότητας, και άλλους να ορκίζονται εκδίκηση εναντίον των "Σταυροφόρων".


Τί σημαίνει πράγματι ο θάνατος του Osama bin Laden; Για τον Barak Obama σίγουρα πολλά, καθώς προετοιμάζεται για τις προεδρικές εκλογές, ενώ η καχυποψία της υπερσυντηρητικής πτέρυγας των Ρεπουμπλικάνων σχετικά με την καταγωγή και το θρήσκευμά του υποδαυλίζει συνεχώς θεωρίες συνωμοσίας. Επιπλέον, ενισχύονται οι επιλογές του προέδρου των Η.Π.Α. για το Υπουργείο Άμυνας και τη CIA, ιδιαίτερα για την τελευταία, η δράση της οποίας δέχθηκε σφοδρή κριτική κατά το πρόσφατο παρελθόν.


Από την άλλη πλευρά, οι συνέπειες για την ίδια την τρομοκρατική οργάνωση επικεντρώνονται κυρίως στο οργανωτικό επίπεδο αλλά και σε αυτό των στόχων. Πρώτον, ποιός θα είναι ο διάδοχος του bin Laden; Ο Αιγύπτιος νο.2 στην ιεραρχία Ayman al Zawahiri ή κάποιος νεώτερος, έμπιστος του bin Laden; Δεύτερον, με το θάνατο του ιδρυτή της al Qaeda, αναπροσαρμόζονται και οι στόχοι της οργάνωσης για την εξαπόλυση της παγκόσμιας jihad και της εκδίωξης των Αμερικανών από το Αφγανιστάν; Σε κάθε περίπτωση, η δράση της οργάνωσης του Σαουδάραβα τρομοκράτη έχει περιοριστεί σημαντικά. Η οργάνωση βρίσκεται περιχαρακωμένη στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, ενώ είναι αμφίβολο αν ήταν σε θέση ο ίδιος ο bin Laden να παίξει το ρόλο του συντονιστή και του καθοδηγητή της ισλαμιστικής Διεθνούς όπως μια δεκαετία πριν. Άλλωστε με την πάροδο των ετών αναδεικνύονται νέες ηγετικές μορφές, όπως ο Υεμενίτης κληρικός Anwar al-Aoulaki, που είναι σε θέση να εμπνέουν νέες γενιές τρομοκρατών.


Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει μια επισήμανση: η τρομοκρατία δε σταματάει με το θάνατο του bin Laden. Αντιθέτως, θα υπάρξουν πολλοί που θα θελήσουν στο όνομα της εκδίκησης να εξαπολύσουν νέες επιθέσεις. Όμως η ίδια η al Qaeda εδώ και καιρό πνέει τα λοίσθια. Κατά το παρελθόν, είχε δημιουργήσει ένα πολύ εμπορικό brand name, το οποίο έσπευσαν να υιοθετήσουν ομάδες στη Βόρεια Αφρική, την Υεμένη και το Ιράκ, για λόγους είτε χρηματοδότησης, είτε εύρεσης εθελοντών. Οι όποιες ομάδες αναλαμβάνουν δράση στο όνομα αυτής, το κάνουν, όχι τόσο για την επίτευξη του ισλαμικού χαλιφάτου, αλλά περιορισμένων σκοπών, που σε κάθε περίπτωση μπορεί να προκαλούν χάος και έμψυχες απώλειες μεταξύ του άμαχου πληθυσμού. 


Αυτό που μοιάζει βέβαιο είναι, ότι το Πακιστάν θα αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς η χώρα φιλοξενεί στοιχεία από όλο το φάσμα του σαλαφιστικού Ισλάμ. Τη στιγμή αυτή η πακιστανική κυβέρνηση βρίσκεται στριμωγμένη ανάμεσα στο αντιαμερικανικό μένος ενός μεγάλου κομματιού του πληθυσμού της και στις απαιτήσεις της αμερικανικής διοίκησης για σοβαρότερη εμπλοκή και συνεργασία στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό, ότι κανείς (!!!;;) στις πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες δε γνώριζε ότι ο πλέον καταζητούμενος τρομοκράτης δε ζούσε στα βουνά, αλλά 50 χλμ από την πρωτεύουσα...


Για το βαθύ κράτος στο Πακιστάν, πλησιάζει η στιγμή, που θα κληθούν να αποφασίσουν αν η υποστήριξη ισλαμιστικών ομάδων παραμένει στρατηγική επιλογή για την αύξηση της επιρροής της χώρας στο Αφγανιστάν και το Κασμίρ ή αντίθετα η συμμαχία με τις Η.Π.Α. αποτελεί προτεραιότητα. Το διπλό παιχνίδι μάλλον φτάνει στα όριά του.

8η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου

Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου  Θεσσαλονίκης ανοίγει τις πύλες της την Πέμπτη 5 Μαΐου  στο χώρο της ΔΕΘ με ένα αφιέρωμα στη Μέση Ανατολή και με σύνθημα "όταν οι ιδέες εξεγείρονται". Το αφιέρωμα, που τελεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, περιλαμβάνει προβολές, συζητήσεις, και διαλέξεις με συγγραφείς από τον αραβικό κόσμο, το Ισραήλ, την Τουρκία και την Αιθιοπία. 


Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν σίγουρα η παρουσία του γνωστού συγγραφέα, αρθρογράφου στο βρετανικό Guardian και εκδότη του New Left Review, Tariq Ali, και του Ισραηλινού David Grossman. Παράλληλα, η Τυνήσια Sophie Bessis, μέλους του Ινστιτούτου Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων (IRIS) θα δώσει μία διάλεξη με θέμα την εξέγερση στην Τυνησία και την επέκτασή της στον αραβικό κόσμο.


Το αφιέρωμα ξεκινά με μια παρουσίαση του θρυλικού παραμυθιού, "Χίλιες και μία νύχτες", ενώ ολοκληρώνεται με μια συζήτηση γύρω από τα έργα και τις ημέρες του γνωστού Αιγύπτιου συγγραφέα Naguib Mahfouz.


Yalla...

Ο Kenneth Waltz στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Ο Kenneth Waltz Επίτιμος Διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών θα αναγορεύσουν επίτιμο διδάκτορα τον κορυφαίο ίσως εν ζωή διεθνολόγο, τον Αμερικανό Kenneth Waltz την Παρασκευή στις 11 π.μ.στην αίθουσα Τελετών του πανεπιστημίου.

Θεμελιωτής του δομικού ρεαλισμού, ο Waltz διαμόρφωσε όσο λίγοι  το θεωρητικό πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, συστηματοποιώντας εννοιολογικά   το αντικείμενο ως προς τους 'νόμους' και τη 'μηχανική' που διέπουν το διεθνές σύστημα, ενώ οι εισηγήσεις του αποτελούν διαχρονικά αντικείμενο μελέτης, αντιπαραθέσεων και θεωρητικών αντεγκλήσεων. 

Στις Συμπληγάδες της Μέσης Ανατολής

Η αμερικανική εξωτερική πολιτική βρίσκεται το τελευταίο διάστημα ενώπιον ουσιαστικών διλημμάτων που αφορούν την προάσπιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπως επίσης και της εικόνας της ως χώρας που προασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.


Αδιαμφισβήτητα ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Barack Obama δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες στον αραβικό κόσμο ιδιαίτερα μετά την ομιλία που εκφώνησε από το Κάϊρο, φιλοξενούμενος του πρώην συμμάχου και νυν καταπιεστή Hosni Mubarak. Πράγματι, οι ηγεσίες των αραβικών κρατών αδημονούσαν για αυτή την αλλαγή, καθώς η διακυβέρνηση του George W. Bush τους έφερε συχνά σε δύσκολη θέση, αποκλίνοντας θεαματικά από τις απόψεις των πολιτών τους.


Η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο εκδημοκρατισμός, η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών  και η οικοδόμηση ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους συγκαταλέγονται μεταξύ των στόχων της ατζέντας Obama. Σε πολλούς η ομιλία-ορόσημο στο Κάϊρο δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες, ενώ σε άλλους υπενθύμισε το άδοξο τέλος του δόγματος Carter, ο οποίος επίσης επιχείρησε να παρουσιάσει μια αμερικανική εξωτερική πολιτική με περισσότερο "ανθρώπινο" πρόσωπο, εν μέσω μάλιστα του Ψυχρού πολέμου, μακριά από πραγματιστικούς υπολογισμούς και ανίερες συμμαχίες.


Το μεγαλύτερο δίλημμα που αντιμετωπίζει η αμερικανική εξωτερική πολιτική αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έγκειται στην ενεργό ή μη στήριξη των αραβικών εξεγέρσεων, ή διαφορετικά στην επιλογή μεταξύ τάξης/σταθερότητας-αλλαγής/εκδημοκρατισμού. Αναμφίβολα, οι Αμερικανοί ανησυχούν ιδιαίτερα, καθώς ναι μεν ο Assad, ο Saleh και ο Mubarak είναι δικτάτορες, από την άλλη όμως αποτελούν εγγύηση αναφορικά με τη διατήρηση του status quo,ενώ συνεργάζονται πρόθυμα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. 


Στην περίπτωση της Αιγύπτου, η αμερικανική διοίκηση "σύρθηκε" μάλλον από τα γεγονότα, καθώς πιάστηκε εξ απίνης. Η διγλωσσία των πρώτων ημερών υποδήλωνε ξεκάθαρα τη σαστιμάρα της πολιτικής ηγεσίας, ενώ η εν τέλει υποστήριξη των διαδηλωτών παρουσιάστηκε ως συμβατή με τις εξαγγελίες Obama. Η κριτική που ασκείται στον Obama από τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σχετικά με την επιλογή απομάκρυνσης του Mubarak είναι δηλωτική των δυσκολιών, που αντιμετωπίζει η μοναδική υπερδύναμη.


Παράλληλα, η αμφισημία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έγινε εμφανής και στο Μπαχρέϊν, όπου ενώ οι εκπρόσωποι των Η.Π.Α. έδειξαν συμπάθεια ως προς τα αιτήματα των Σιιτών διαδηλωτών, εντούτοις δε μίλησαν σε καμία περίπτωση για απομάκρυνση της δυναστείας Khalifa και την αλλαγή καθεστώτος, όπως έγινε με την περίπτωση Μπεν Άλι στην Τυνησία. Η χώρα αποτελεί άλλωστε έδρα του αμερικανικού στόλου στην περιοχή του Περσικού κόλπου, ενώ οι Σιίτες θεωρούνται φίλα προσκείμενοι προς το Ιράν.


Στη Λιβύη, οι Αμερικανοί φαίνεται να μην ενδιαφέρονται να εμπλακούν ουσιαστικά, καθώς αφ' ενός η χώρα παρουσιάζει μικρό ενδιαφέρον στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του αμερικανικού επιτελείου, αφ' ετέρου μια αμερικανική εμπλοκή δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των Αμερικανών ψηφοφόρων, την ώρα μάλιστα που στο Αφγανιστάν τα πράγματα μόνο ευοίωνα δεν είναι, ενώ στο Ιράκ εντείνονται οι διαπραγματεύσεις για το μελλοντικό καθεστώς που θα διέπει τις αμερικανικές δυνάμεις στη χώρα. 


Επίσης, η διαφαινόμενη απομάκρυνση του Saleh προκαλεί πανικό στη CIA και στις υπόλοιπες υπηρεσίες ασφαλείας. Η Υεμένη χαρακτηρίζεται ως "αποτυχημένο κράτος" (failed state), όπου έχει βρει ασφαλές καταφύγιο η αλ Κάιντα. Ο βομβαρδισμός θέσεων της οργάνωσης με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά το πακιστανικό πρότυπο, αποτελεί ασφαλώς παραβίαση της κυριαρχίας της χώρας, αλλά και ένδειξη των αγαστών σχέσεων Η.Π.Α.-Saleh. Ο τελευταίος μάλιστα κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες να διατηρήσει τις επιχειρήσεις αυτές κρυφές, καθώς είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσαν τη μήνη των συντηρητικών κύκλων της χώρας.


Οι Συμπληγάδες, τέλος, της Δαμασκού αποτελούν το σημείο καμπής και ύστατης δοκιμασίας για την Washington. Από τη μια ένας ηγέτης, ο οποίος καταπνίγει στο αίμα την εξέγερση του λαού του, από την άλλη όμως ένας χρήσιμος, πραγματιστής αντι-αμερικανός, ο οποίος κρατάει στα χέρια του τα κλειδιά για τις περισσότερες περιφερειακές διενέξεις που ταλαιπωρούν την περιοχή. Από τη μια ένας στρατηγικός εταίρος της Τεχεράνης, από την άλλη όμως ένας προβλέψιμος ηγέτης και συνάμα  εχθρός του ισλαμιστικού εξτρεμισμού. 




Οι ισορροπίες και οι συσχετισμοί μεταβάλλονται ταχύτατα και η αμερικανική ηγεσία καλείται να επιδείξει τις ικανότητες του πολυμήχανου Οδυσσέα.. συμβιβάζοντας στρατηγικές επιδιώξεις, ιδεαλιστικές διακηρύξεις και ανησυχίες συμμάχων.